Сяньбийн нэгдсэн улсын задрал

181 онд Таньшихуай нас барсан нь Сяньбийн нэгдсэн улсын хувь заяанд томоохон нөлөө үзүүлсэн байна. Таньшихуайг түүний хүү Хэлянь залгамжлан хаан суужээ. Хэлянь нь ухаан чадлаар аавдаа хүрэхгүй нэгэн байсан бөгөөд эд баялагт ховдог шунахай, завхай зайдан явдалтай, зарга таслахдаа голч биш хэмээн сурвалжид тэмдэглэгджээ. Иймээс Сяньбийн олон аймаг түүнд захирагдахаас татгалзах болсон байна.

Нэгэн удаа Хэлянь Бэйди тойргийг довтолсон байлдааны үеэр мэргэн харваачийн суманд онгдон  алагджээ. Хэляний хүү нас бага тул түүний ахын хүү Куйтоу хаан ор суусан нь хожмын хаан ширээний төлөөх тэмцлийн эхлэлийг тавив. “Хожуу Хань улсын судар”-ын “Ухуань Сяньбийн шастир”-т “Хэляний хүү Цяньмань нас бага учир түүний ахын хүү Куйтоу хаан ширээнд өргөмжлөгдсөн байна. Хожим Цяньмань өсөж том болоод Куйтоутой төр булаалдахад ард олон нь сарнин бутарчээ” гэжээ. Хаан ширээний төлөө тэмцсэн Цяньмань ч хаан болж чадсангүй, Сяньби улс сулран доройтоход хүрчээ.

Куйтоуг нас барахад дүү Бүдүгэнь заламжлан хаан  болов. Бүдүгэнь ч Сяньбийн задралыг зогсоож чадсангүй.

Сяньбийн хааны эр мэдэл хумигдан, орон нутгийн язгууртнууд бие даах  болсныг ашиглан Бүдүгэний дундах ах Фулохань хэдэн арван мянган иргэдээ дагуулан тусгаарлажээ. Дай тойргийн Ухуаний Нэнчэньди Фулоханийг дагахаа илэрхийлж, Фулохнь, Нэнчэьди нар Кэбинэн рүү элч илгээж хамтрахыг урьжээ. Кэбинэн тэр даруй түмэн морьт цэрэг дагуулан хүрч ирснээр Фулохань, Кэбинэн, Нэнчэньди нар нийлэн чуулжээ. Чуулганы үеэр Кэбинэн Фулоханийг алж, Фулоханий хүү Сегуйни Кэбинэнийг дагахаар болов. Бүдүгэнь үүнээс болж  Кэбинэнд дургүйцэх болжээ. Улам хүчирхэгжих болсон Кебинэнтэй Бүдүгэнь хэд хэд тулалдсан ч ялагдан өөрийн 10000 өрхөө дагуулан Тайюань, Яньмэнь тойрогт нүүн очжээ. Кебинэний тухай сударт “ Кэбинэн нь Сяньбийн бага аймгийнх бөгөөд баатар зоригтой, зарга тэмцлийг шударгаар шийддэг. Эд юманд шуналгүй. Хүмүүс түүнийг  толгойлогч болгов. Аймаг нь хил хязгаарт ойрхон... Цэргийн зэвсэг хийхэд сургаж, үсэг бичигт шамдан суралцав” хэмээн тэмдэглэжээ.

Бүдүгэнь хаан Фулоханий хүү Сэгуйнийг өөртөө татан авч, нийлүүлэн улмаар 224 онд Вэй улсад бараалхан, түүний умард хилийг хамгаалахаар болжээ.

Кэбинэн Сяньбийн бусад толгойлогч Мицзя, Сули хоёртой  сяньбийн олон аймгуудыг өөр хоорондоо хувааж, хилийн дээсийг тогтоож, дур дураараа Вэй улстай адууны худалдаа хийхгүй байх гэрээ байгуулж, андгай өргөсөн байна. Гэвч 228 онд Сули дангаараа Вэй улстай 1000 адуу наймаалснаас болж, Кэбинэн ял асуун цэрэглэн ялсныг сурвалжид “Кэбинэний харъяат олон хүчирхэгжин мандав. 100000 гаруй нум сум агссан морьтныг захирна” гэжээ. 

Кэбинэний тухай мөн  “дээрэмдэж олзлох бүрдээ эд баялгыг тэгш хуваана. Өнөө хүртэл хувиа бодож байсангүй. Харъяат олон нь түүнд  үнэнчээр зүтгэдэг бөгөөд бусад аймгийн ахлагчид бүгдээрээ хүндэлж, түүнээс айна. Гэвч Таньшихуайд  хүрдэггүй” гэх мэтээр  тэмдэглэн үлдээжээ.

228 онд  Кэбинэн 30000 цэргийн хүчээр Мачэн хотод Тянь Юйгийн цэргийг 7 хоног бүслэхэд Шангу тойргоос цэрэг ирж байж бүслэлтийг сэтлэн аварчээ. Кэбинэн улам хүчирхэгжиж байв.

233 онд Кэбинэн Бүдүгэньд найрамдах санал тавьсныг Бүдүгэнь хүлээн авчээ. Улмаар Бүдүгэнь, Сегуйни нар албатаа дагуулан Бинжоуг тонон дээрэмдчихээд тэндээс нүүж явжээ. Гэвч удалгүй Сегуйни буцан нүүж, Кэбинэнээс салж, Бинжоуд урьдын адил амьдрах болжээ. Харин Кэбинэн Бүдүгэнийг алж, албат иргэдийг нь өөртөө хураав.  Кэбинэний манлайлал дор Сяньбичүүд нэгдэн хүчирхэгжих болсонд  Вэй  улс аюултай хэмээн үзэж, сяньбийн  язгууртнуудыг эвдрэлцүүлэх бодлого эрччижүүлж эхэллээ. 235 онд Бинжоу мужийн захирагч Сюн санаачлан Кэбинэнийг алуулжээ. Түүх  сударт Кэбинэний алагдсан энэ 235 оныг  Сяньби улс задран унсан он  жил гэж үздэг.

Гэтэл Сяньби улс задарснаар Сяньбийн төрийн уламжлал үгүй болж, бууран доройтоогүй, харин ч газар нутгаа тэлж, умард хятадад шилжин суурьшиж, тэндээ төр улсууд байгуулж, улмаар хэдэн зуун жил ноёрхсон нь бодит түүх юм. 

235 онд Сяньби улс задарснаар Сяньби угсааны хэдэн хэдэн  улс үүсэн, тэдгээр улсууд нь умард хятадад ноёрхлоо тогтоон, Умард Вэй, Жужан улсууд 6 дугаар зууны дунд үе хүртэл, Түгүхүнь улс 663 он хүртэл  оршин тогтнож  байв. Тиймээс Сяньбийн түүхийг;

1.Нэгдсэн улс байгуулагдахаас өмнөх үе

2.Сяньбийн нэгдсэн улсын үе (НТ 156-235 он)

3.Сяньбийн задралын үе (235-304 он)

4.Умар Хятад дахь Сяньбийн олон улсын үе (304-439 он)

5.Сяньбийн угсааны 3 улсын үе /Умар Вэй, Жужан, Түгүхүнь/ (663 он хүртэл) хэмээн үечилж болно.