6.05.2019

Түлүн хааны үеийн Жужан (Нирун) улс

485 онд Ижин хааны хөвгүүн Түлүн (485-491 он) Бүгдийн гэх өргөмжилсөн нэртэй хаан сууж оны цолоо машид түвшин хэмээн нэрлэжээ. Түүнийг “харгис хэрцгий, алан хядах донтой” хэмээн сурвалжид тодорхойлсон байдаг. 

Учир нь Вэй улстай найрсаг харилцаатай байх талыг баримталдаг, өмнө зүг үл довтлохыг ятгасан түшмэл Хонин, Шолохоу нарыг буруутгаж гурван үеэр нь хороожээ.

Жужанчууд 485 оны 12 сард Вэй улсад халдахад жэньчэн ван Дэн тэднийг няцаасан боловч 486 оны 1, 12 сард Жужанчууд Вэй улсад дахин довтолсон. 487 оны 8 сард Жужанчуудыг довтлоход Вэй улсын пиньюань ван Лу Шу 5000 морьт цэрэгтэй тосон няцааж, Шицу хүртэл хөөж, жужаны Чихэту жанжинг хэдэн зуун цэрэгтэй нь олзолсон байна. Гэсэн ч Жужанчууд 487 оны 11 сард мөн дахин довтолсон байна.

487 онд Жужаны Түлүн хаан эзний ёсоор өөрийн харъяат кумоси буюу татаби хийгээд өндөр тэрэгтний фуфуло аймгийн толгойлогч нарыг Вэй улс руу хийх довтолгоонд хамтрахыг шаардсан байна. Харин өндөр тэрэгтний фуфуло аймгийн толгойлогч Афучжило, түүний үеэл ах Цюнци нар бослого гарган бум гаруй өрхөө толгойлон өрнө зүг зугтан, Дорнод Туркестанаас баруун хойш очжээ.

488 оны 12 сард Жужаны И У-гийн цэргийн толгойлогч Гао Гао Цы нь 3000 хүнтэй, 489 онд Жужаны нэгэн аймгийн жанжин Чилюйцинь өөрийн хүмүүстэйгээ Вэй улсыг дагав.
Энэ үед өндөр тэрэгтнүүд Сэлэнгэ мөрнөөс баруун тийш Эрчис мөрний эх рүү очоод Афучжилог “Тэнгэрийн их хүү” буюу эзэн, Цюцийг дэд эзэн гэх утгатай хоубэй хэмээн өргөмжилжээ.

Тийнхүү Түлүн хааны харъяат өндөр тэрэгтэн нар өрх тусгаарлаж байхад 492 оны намар Тоба Вэй улс 12 жанжнаар удирдуулсан 70000 цэргээр Жужан руу довтлов. Гэвч Жужанчуудад хүчтэй цохилт өгч чадаагүй бололтой.

Вэй улсын цэргийн дайралтын дараагаар Түлүн хаан унаган албатаа хураахаар хоёр замаар их цэрэг хөдөлгөжээ. Түлүн хаан Цзюнь-зишань уулын умар талаас, авга ах Нагай нь Алтайн уулнаас гарч, хоёр чиглэлээр тулалдахад Түлүн хаан хэдэн удаа цохигдож, Нагай харин хэдэн удаа ялалт байгуулжээ.

Жужаны нийт язгууртнууд Нагайг тэнгэр ивээж байна гэж түүнийг хаан өргөмжлөх гэхэд Нагай: “Зарц байж чадахааргүй хүн эзэн яаж болох билээ” хэмээн цааргалахад язгууртнууд Түлүнийг эхтэй нь хамт хороож, Нагайд үзүүлснээр Түлүн хааны авга ах Нагай эзэн суув.

No comments:

Post a Comment