Тогочин хааны дараагаар түүний хөвгүүн Ижин (464-485 он)Золбоот хэмээх цолтойгоор эцгийн орыг залгажээ. Ижин хаан мөн Ашид амгалан гэж оны цолыг анх хэрэглэжээ. Тэрээр хаан ширээнд суусан даруйдаа улс төрийн хямралтай, сул дорой Тоба Вэй улсын бүс нутгуудад халдаж эхлэв.
Харин 468 оны 4 сард Татар хааны дүү, Жужаны зүүн гарын ноён Пили Тоба Вэй улсад элч нараа толгойлон очсон байна. Үүнээс удалгүй 470 онд Ижин хаан Вэй улс руу довтлоход хаан нь өөрийн биеэр 5000 шилдэг цэрэг дагуулан мордож тулалдаад 50000 хүн алж, 10000 хүн олзолж, тоо томшгүй зэр зэвсгийн олз омогтой Жужаны нутгийн гүнд ирж, очих 6000 мод газрыг 9 хоногт туулснаа гавъяа гэж үзэн чулуунд “умард зүг довтолсон магтаал” хэмээн сийлүүлэн үлдээсэн гэж сурвалжид гардаг.
Харин энэ үйл явдлыг Вэй улстай дайсагнагч Өмнөд Ци улсын түүхэнд “Вэйн боолуудын эзэн Юань Хун (471-499 он) Жужанчуудыг түрэмгийлэн шахахын тулд пиньюань ван Цзя Лухунь, лунсян жанжин Ян Янь нарыг хэдэн буман морьт цэрэг толгойлуулан Жужанчуудыг довтлуулахад ихэд хүйтрэн, цас орсноос олон морьт цэрэг үхсэн” гэжээ. Үүнийг түүхч Г.Сүхбаатар илүү бодитой гэж үзсэн байдаг. Тэгээд ч 5000 цэргээр Жужанчуудыг тийм олноор нь хороож олзлон авах боломжгүй.
Хэдий дээрхи үйл явдлаар Жужанчууд ялагдсан мэт боловч сурвалжид: энэ үед Ижин хаан Ши юү буюу одоогийн Шинжаан дахь олон хотуудыг байлдан дагуулж, эрхшээлдээ оруулсан тухай өгүүлдэг. 470 онд Жужанчууд Хотаныг дээрэмдэж тоносон ч хүчирхэгжиж буй Эфталить улс тэдний довтолгооныг зогсоожээ. Ингэж Тэнгэр уул нь Жужанчуудын хил болсон бөгөөд тэдний Торгоны зам дахь нөлөө ч улам баталгаажжээ.
471 онд Жужанчууд Вэй улсад хэд хэдэн удаа довтолж байсан бол 472 оны 2 сард Вэй улсын зүгээс цэрэг илгээсэн тул буцжээ. Мөн яг энэ үед чилэ-гийн дорнод аймгийнхан Вэй улсын эсрэг бослого гаргаж, Жужан улсыг дагасан байдаг.
472 оны 6 сард Жужаны нэг аймгийн толгойлогч Цилучжэнь 3 түмэн морьт цэргээр Вэй улсыг довтлоход Вэйн жанжин Дохоу түүнийг няцаажээ. Мөн энэ үед Жужаны өөр нэг аймгийн толгойлогч Дуба Дуньхуан хавиар довтолж байв. 9 сард Жужанчууд Вэй улсад цөмрөн Уюань муж хүрэхэд эзэн хаан нь цэрэглэн тэднийг говийн хойно шахан гаргажээ.
473 онд Жужаны Адахань гэгч ноён 1000 өрх дагуулан Вэй улсад дагаж орсон бол мөн оны 7 сард Жужанчууд дахин Дуньхуан хавиар Вэйн хил рүү довтолж, 12 сард нь чилэ-гийн Жоусюань Вэй улсаас салж, Жужаныг дагажээ.
475 оны 5 сард Жужаны элч Вэй улсад бэлэг хүргэж ирсэн боловч мөн оны 7 сард Жужанчууд Дуньхуан хавиар довтолсонд Вэй улсын түшмэл Дуньхуан мужийг Лянчжоу муж руу нүүлгэх санал гаргасан байдаг.
475 онд Жужан улс Тоба Вэй улстай найрсаг хөрш байх үүднээс Вэйн хаанд ураг барилдах санал хүргүүлжээ. Гэвч Вэйн хаан бөөрөнхийлэн учир битүүлэг хариу илгээсэн тул 477, 478 онуудад Жужаны хаан ураг барилдах саналаа дахин дахин хүргүүлж, өөрийн шадар Ви Па хэмээгчээр агт морь, булган дах зэргийг барьж байлаа. Вэйн удирдагчид худ ураг болохыг зөвшөөрсөн ч гэрээ байгуулан хэрэгжүүлэлгүй хойш тавьж байв.
Жужан улс 463-478 оны хооронд Сун улс руу 8 удаа элч илгээн бэлэг хүргүүлж байсан нь Сун улсыг Вэй улсын эсрэг холбоотон болгож хамтран цохих зорилготой байсан ба энэ нь ч биелсэн байна. 478 онд Сун улс зайсан Су Даочэн, жанжин Ван Хунгуй нарыг Жужан улсад илгээж, Вэй улсыг хамтран довтлох хугацааг тохирсон байна.
Жужаны хаан Ижин 479 оны 8 сард 300000 морин цэргээ өмнө зүг илгээн Пинчэн хотод 700 мод газар ойртон очжээ. Тоба Вэйн цэрэг бэхлэлтээс гарч дайтаж чадахгүй байв. Тиймээс Ижин хаан Яньжаншань уулын хормойгоор ан хийж байгаад буцжээ. Энэ нь Вэй улсыг өмнөд талаас цохих учиртай Сун улсын төр солигдож, өмнөд Ци улс байгуулагдснаас Жужан улс Сун улсын хэлэлцээр бүтэлгүйтснээс болжээ. Гэсэн ч Жужан улс Вэй улсын эсрэг холбоотонтой болох хүслээ орхилгүй 480, 481 онуудад шинээр байгуулагдсан Өмнөд Ци улсад элч илгээж, бэлэг явуулж байв.
Тоба Вэй улс Жужаны довтолгооноос сэргийлэн хамгаалахын тулд түшмэл Гаолю хэмээгчийн гаргасан саналын дагуу 484 онд урт цагаан хэрмийг нэг сарын хугацаанд 6000 мод уртасгахаар төлөвлөжээ. Гэвч 485 онд Ижин хаан тэнгэрт хальжээ. Түүнийг хөвгүүн Түлүн (485-491 он) нь залгамжиллаа.
Харин 468 оны 4 сард Татар хааны дүү, Жужаны зүүн гарын ноён Пили Тоба Вэй улсад элч нараа толгойлон очсон байна. Үүнээс удалгүй 470 онд Ижин хаан Вэй улс руу довтлоход хаан нь өөрийн биеэр 5000 шилдэг цэрэг дагуулан мордож тулалдаад 50000 хүн алж, 10000 хүн олзолж, тоо томшгүй зэр зэвсгийн олз омогтой Жужаны нутгийн гүнд ирж, очих 6000 мод газрыг 9 хоногт туулснаа гавъяа гэж үзэн чулуунд “умард зүг довтолсон магтаал” хэмээн сийлүүлэн үлдээсэн гэж сурвалжид гардаг.
Харин энэ үйл явдлыг Вэй улстай дайсагнагч Өмнөд Ци улсын түүхэнд “Вэйн боолуудын эзэн Юань Хун (471-499 он) Жужанчуудыг түрэмгийлэн шахахын тулд пиньюань ван Цзя Лухунь, лунсян жанжин Ян Янь нарыг хэдэн буман морьт цэрэг толгойлуулан Жужанчуудыг довтлуулахад ихэд хүйтрэн, цас орсноос олон морьт цэрэг үхсэн” гэжээ. Үүнийг түүхч Г.Сүхбаатар илүү бодитой гэж үзсэн байдаг. Тэгээд ч 5000 цэргээр Жужанчуудыг тийм олноор нь хороож олзлон авах боломжгүй.
Хэдий дээрхи үйл явдлаар Жужанчууд ялагдсан мэт боловч сурвалжид: энэ үед Ижин хаан Ши юү буюу одоогийн Шинжаан дахь олон хотуудыг байлдан дагуулж, эрхшээлдээ оруулсан тухай өгүүлдэг. 470 онд Жужанчууд Хотаныг дээрэмдэж тоносон ч хүчирхэгжиж буй Эфталить улс тэдний довтолгооныг зогсоожээ. Ингэж Тэнгэр уул нь Жужанчуудын хил болсон бөгөөд тэдний Торгоны зам дахь нөлөө ч улам баталгаажжээ.
471 онд Жужанчууд Вэй улсад хэд хэдэн удаа довтолж байсан бол 472 оны 2 сард Вэй улсын зүгээс цэрэг илгээсэн тул буцжээ. Мөн яг энэ үед чилэ-гийн дорнод аймгийнхан Вэй улсын эсрэг бослого гаргаж, Жужан улсыг дагасан байдаг.
472 оны 6 сард Жужаны нэг аймгийн толгойлогч Цилучжэнь 3 түмэн морьт цэргээр Вэй улсыг довтлоход Вэйн жанжин Дохоу түүнийг няцаажээ. Мөн энэ үед Жужаны өөр нэг аймгийн толгойлогч Дуба Дуньхуан хавиар довтолж байв. 9 сард Жужанчууд Вэй улсад цөмрөн Уюань муж хүрэхэд эзэн хаан нь цэрэглэн тэднийг говийн хойно шахан гаргажээ.
473 онд Жужаны Адахань гэгч ноён 1000 өрх дагуулан Вэй улсад дагаж орсон бол мөн оны 7 сард Жужанчууд дахин Дуньхуан хавиар Вэйн хил рүү довтолж, 12 сард нь чилэ-гийн Жоусюань Вэй улсаас салж, Жужаныг дагажээ.
475 оны 5 сард Жужаны элч Вэй улсад бэлэг хүргэж ирсэн боловч мөн оны 7 сард Жужанчууд Дуньхуан хавиар довтолсонд Вэй улсын түшмэл Дуньхуан мужийг Лянчжоу муж руу нүүлгэх санал гаргасан байдаг.
475 онд Жужан улс Тоба Вэй улстай найрсаг хөрш байх үүднээс Вэйн хаанд ураг барилдах санал хүргүүлжээ. Гэвч Вэйн хаан бөөрөнхийлэн учир битүүлэг хариу илгээсэн тул 477, 478 онуудад Жужаны хаан ураг барилдах саналаа дахин дахин хүргүүлж, өөрийн шадар Ви Па хэмээгчээр агт морь, булган дах зэргийг барьж байлаа. Вэйн удирдагчид худ ураг болохыг зөвшөөрсөн ч гэрээ байгуулан хэрэгжүүлэлгүй хойш тавьж байв.
Жужан улс 463-478 оны хооронд Сун улс руу 8 удаа элч илгээн бэлэг хүргүүлж байсан нь Сун улсыг Вэй улсын эсрэг холбоотон болгож хамтран цохих зорилготой байсан ба энэ нь ч биелсэн байна. 478 онд Сун улс зайсан Су Даочэн, жанжин Ван Хунгуй нарыг Жужан улсад илгээж, Вэй улсыг хамтран довтлох хугацааг тохирсон байна.
Жужаны хаан Ижин 479 оны 8 сард 300000 морин цэргээ өмнө зүг илгээн Пинчэн хотод 700 мод газар ойртон очжээ. Тоба Вэйн цэрэг бэхлэлтээс гарч дайтаж чадахгүй байв. Тиймээс Ижин хаан Яньжаншань уулын хормойгоор ан хийж байгаад буцжээ. Энэ нь Вэй улсыг өмнөд талаас цохих учиртай Сун улсын төр солигдож, өмнөд Ци улс байгуулагдснаас Жужан улс Сун улсын хэлэлцээр бүтэлгүйтснээс болжээ. Гэсэн ч Жужан улс Вэй улсын эсрэг холбоотонтой болох хүслээ орхилгүй 480, 481 онуудад шинээр байгуулагдсан Өмнөд Ци улсад элч илгээж, бэлэг явуулж байв.
Тоба Вэй улс Жужаны довтолгооноос сэргийлэн хамгаалахын тулд түшмэл Гаолю хэмээгчийн гаргасан саналын дагуу 484 онд урт цагаан хэрмийг нэг сарын хугацаанд 6000 мод уртасгахаар төлөвлөжээ. Гэвч 485 онд Ижин хаан тэнгэрт хальжээ. Түүнийг хөвгүүн Түлүн (485-491 он) нь залгамжиллаа.
No comments:
Post a Comment