Сыма Цяны “Түүхэн
тэмдэглэл”-ийн 110-р бүлэг “Хүннүгийн шастир”-т;
“Зүүн баруун
сэцэн, зүүн баруун гули ван, зүүн баруун их жанжин, зүүн баруун их данху, зүүн
баруун гудухоу тавьдаг. Сянь буюу сэцэн гэдгийг хүннүгээр туци гэдэг бөгөөд
шаньюйн ууган хүү туци вангаар томилогддог. Зүүн баруун сэцэн вангаас данху
хүртэл хүчирхэг нь түмэн морин цэрэгтэй, буурай нь хэдэн мянган морьт цэрэг
бүхий 24 дарга байна. Тэдгээр нь түмэн морин цэрэгтэн буюу түмтийн дарга
цолтой. Бүх том түшмэд угсаа залгамжлана. Хуянь овог, Лань овог, Сюйбу овог энэ
гурван овог нь сурвалжит удамтай болно. Зүүн гарын ван жанжид Шангүгээс зүүн
зүгт Хуйхэ, Солонгостой хиллэн зүүн гарт нутаглана. Баруун гарын ван жанжид нь
Шан тойргоос цаашлан Юйжи, Цян нартай хиллэн баруун гарт нутаглана. Шаньюйн орд
нь Дай, Юньжуны харалдаа буй. Өөр өөрийн хувь газартай, ус бэлчээр даган
нүүдэллэнэ. Зүүн баруун сэцэн ван, зүүн баруун гули ван нар хамгийн том
эзэмшилтэй, зүүн баруун гудухоу нар төрийн хэрэгт тусална. Хорин дөрвөн түмтийн
дарга тус бүр мянгат, зуут, аравтын дарга, доод жижиг ван, сян, дүвэй, данху,
цецюй нарыг томилно” хэмээн тэмдэглэсэн байдаг.
“Хожуу Хань улсын
судар”-ын “Өмнөд Хүннүгийн шастир”-т;
“Том түшмэдээс
хамгийн сурвалжит нь зүүн сэцэн ван, дараа нь зүүн гули ван, баруун сэцэн ван,
баруун гули ван орно. Тэдгээрийн 4 эвэртэн гэнэ. Цааш нь зүүн баруун жижи ван,
зүүн баруун вэньюти ван, зүүн баруун жанжин ван байна. Тэдгээрийг 6 эвэртэн
гэнэ. Тэдгээрийн аль аль нь шаньюйн хүү болон дүү нар байна. Дүү нь шаньюй
болдог ажээ. Өөр урагийн том түшмэдээс зүүн баруун гудухоу, дараа нь зүүн баруун
шижү гудухоу болон жижү, цецюй, данху гэгч түшмэд буй. Түшмэдийн зэрэг дэвийн
дээд доод нь эрх тушаалын байдал, харъяат хүмүүсийн олон цөөнөөс шалтгаална.
Шаньюйн ураг нь Сюйляньти. Өөр урагаас хуянь овог, сюйбу овог, цюлинь овог,
лань овог. Энэ 4 ураг нь улсын доторх нэр хүндтэй угсаа болно. Байнга шаньюйтай
ураглана. Хуянь овог нь зүүнд, лань овог, сюйбу овог нь баруунд шүүхийн хэргийг
эрхлэн ял оноож, тэр тухайгаа шаньюйд амаар илтгэнэ. Үсэг бичиг дэвтэр
тэмдэглэл үйлддэггүй” хэмээжээ.
No comments:
Post a Comment