Модунь хааны захидал

Хань улсын Хуйди (НТӨ 194-188) хааны үед ээж Лю нь хэрэг дээрээ засгийн эрхийг барьж байв. Хүннү нар Дидао, А-Ян руу довтолж 2000 гаруй хүн олзолжээ. “Хань улсын судар”-ын Хүннүгийн шастирт Модунь шаньюйгаас хатан хаанд илгээсэн захидал тэмдэглэгдэн үлджээ.

Модунь шаньюй: “Хойд газрын эзэн би хөдөө талд төрж, үхэр адуутай газар өслөө. Хилээр хэдэн удаа очлоо. Хятадаар зугаалъя хэмээн саналаа. Хатныг ганцаараа, уйтгартай байна гэж сонслоо. Хоёр эзэн уйтгартай байнам. Хоосныг байгаагаарай нөхөж, хоёул хамтдаа амьдаръя” хэмээн ихэмсэг дээрэнгүй захидал илгээсэнд , хатан хаан ихэд уурлаж, түшмэдүүдээ дуудаж зөвлөгөөн хийжээ. 

Түшмэдийн зөвлөгөөн дээр Фан Хуй: “ түшмэл би 10 түмэн цэрэг авч Хүннүг дайлъя” хэмээхэд, Гаоди хаан 32 түмэн цэрэгтэй Пинчэнд ялагдсныг сануулж, Фан Хуй харин дэлхий дахиныг үймүүлнэ гэнэ. 10 түмэн цэрэг аван алж хядна хэмээн амандаа орсныг чалчих юм. Омгорхог байна хэмээсэн шүүмжийг хатан хаан “зөв” хэмээн зөвшөөрч, хариу захидал илгээхээр болжээ.  Шаньюйд илгээсэн хариу захидалд:  “Шаньюй намайг мартаагүй ажээ. Сайхан санаа гаргаж захидал бичсэн байна. Захиаг уншаад баахан сандарлаа. Санаагаа тогтоогоод үнэнээ хэлье. Нас ахиж тэнхээ үгүй болж, гэзэг үс минь унаад даанч хөгширчээ. Алхаж гишгэхэд хүртэл хэцүү байна. Шаньюй та хэтрүүлж сонссон байна. Санааг тань би хөсөрдүүлэх дургүй. Ялыг минь өршөөж хайрла.” хэмээн найрсаг харилцаатай байхыг эрмэлзэж байгаагаа илэрхийлжээ.

Хань улсын Вэньди хаан (НТӨ179-157) сууринд суумагц энх ургийн гэрээг мөрдөхөө амлаж, элч илгээн баталгаажуулсан байна. Гэвч НТӨ 177 онд хүннүгийн баруун сэцэн ван Хэнань нутагт халдан довтолжээ. Хань улс 8 түмэн цэрэг илгээсэнд баруун сэцэн ван хилээс гарч, нутаг буцжээ. Дараа жил нь Модунь шаньюйгаас Хань улсад илгээсэн захидалдаа: “Тэнгэр заяат Хүннүгийн их шаньюйгаас хуандийн амгаланг ирж мэндчилье. Урдах хаан энх ургаар больё хэмээсэн бөлгөө... Хань улсын хязгаарыг баруун сэцэн ван халдан довтолжээ. Баруун сэцэн ван зөв суралгүй Хоу И, Лухоу, Наньжи нарын аргад унаж, хоёр эзний тангарагийг тасалж, ах дүүгийн ёсыг огооров, ... Бага түшмэл эв эвдсэн тул баруун сэцэн ванг баруунш Юэжиг дайл хэмээн илгээв.  Эцэг тэнгэрийн ивээлээр, эрэлхэг дайчдын сайнаар, хүлэг морьдын шандас хүч чадлаар Юэжиг номхотгон дарав. Эвээр больё гэснийг нь энэрч, эсэргүүцснийг нь цавчив. Лоулань, Усунь, Хузе зэрэг хол ойрын 26 улсыг хураан авч нэгтгэн захирлаа. Өдгөө тэд Хүннүгийн албат болжээ. Ийнхүү нум сумтан ард түмэн бүгд нэгэн их гэр бүлд багтаад, хойд нутагт энх амгалан ёс тогтов. Хүлэг морьдын нурууг амрааж, эрэлхэг дайчдынхаа ядаргааг тайлъя, Өмнөх хэргийг огоорч, урьдах гэрээг сэргээе,..” гэжээ 

Хань улсын ноёд түшмэдүүд цугаар хэлэлцээд, “шаньюй саяхан Юэжиг дарав. Эрч хүчтэй байгаа, байлдаж болохгүй... Эв ургаар болбол сайн” хэмээснийг хаан зөвшөөрөв.

“Монголын эртний түүх”  тэргүүн дэвтэр “Хүннү” номноос