Богд хааны орыг 508 онд түүний хөвгүүн Чуну залгамжилж (508-520 он) Төр бэх баттай гэх өргөмжилсөн нэртэй, оны цолоо мандан бадрах хэмээн нэрлэжээ. Чуну хаан 511 онд Вэй улс руу лам Хун Сюаныг илгээн сувдан бурхан бэлэглэснээс гадна 514, 517, 518 онуудад мөн элч илгээж байжээ.
Ингэж Вэй улстай найрсаг харилцаа тогтоож, урд зүгээс ирэх аюул заналыг түр намжааж байгаад 516 онд Өндөр тэрэгтэн нарыг довтлов. Чуну хаан тэдний эзэн Миэтуг олзлон авч догшин морьдын сүүлнээс чирүүлэн тасар татуулан хороож, гавлын ясаар нь аяга хийж эцгийнхээ өшөөг авчээ.
520 он гэхэд Жужанчууд урд өмнө өөрийн захиргаанд байгаад өмнө зүг буруулан нүүсэн өндөр тэрэгтэн болон хөрш жижиг аймгуудыг бүгдийг нь эргүүлэн хурааж авснаар үлэмж хүчирхэгжсэн. Энэ үед Тоба Вэй улс ч Жужантай илүү найрсаг байхыг хичээх болсон байна.
Чуну хаан баруун зүг Эфталит улстай найрсаг харилцаа тогтоосон ба дараа нь харилцаагаа Жужаны гүнж, Эфталитын язгууртан хоёрын хуримаар улам баталгаажуулжээ. Харин зүүн зүгт манжуурын аймгуудыг довтолж, Вэй улсын Манжуур дахь нөлөөг ганхуулах зорилготой Гаоли (Солонгос) нартай холбоо тогтоосон. Мөн 515, 516, 520 онуудад Чуну хаан Лян улсад бэлэг хүргүүлсээр байв.
Жужан нарын энэ хүчирхэг байдал удаан тогтоогүй нь Чуну хаанаас өөрөөс нь болжээ. Чуну хааны Цзухуй нэртэй хүү гэнэт алга болов. Бүх хүчээрээ хайгаад ч олсонгүй. Уинь овогт Фушэмоугийн гэргий Дивань гэгч удган байж. Урьд нь Чуну хаанд итгэгдсэн тэрээр “хүү тань тэнгэрт байна. Би дуудаж авч ирье” гэхэд Чунугийн эх хүүхдүүд бөөн баяр болжээ. Чингээд дараа жилийн намрын дунд сард том нуурын дунд асар босгож, долоо хоног мацаг барин тэнгэрт мөргөхөд Цзухуй гэнэт асарт бий болж, “би тэнгэрт байсан” гэж хэлжээ.
Чуну төрийн хурилдай хийж Диванийг хатан болгон авч, нөхөр Фушэнмоу-г түшмэлээр томилон 3000 толгой мал соёрхжээ. Дивань бөөлөхөөс гадна нэн царайлаг учир Чуну нэн эрхэмлэн хайрлаж, түүний үгэнд итгэж, төрийн хэргээ бусниулж эхэлжээ.
Хэдэн жил өнгөрч Цзухуй эрийн цээнд хүрэх үед эх нь болсон явдлыг асуухад Цзухуй “би байнга Диваний гэрт байсан. Тэнгэр дээр байсан гэдэг нь Диваний заасан үг” гэжээ. Цзухуйн эх үүнийг Чуну хаанд хэлэхэд “Дивань хэтийн явдлыг мэддэг учир түүний үгэнд итгэхгүй байж зохилдохгүй. Гүтгэлгэнд итгэх хэрэггүй” гэжээ. Чингээд Дивань айж, Цзухуйг Чунуд худал гүтгэн ховлосон ба хаан хүүгээ хилсдүүлэн сэм алуулжээ. Энэ явдал Жужан улсын хувь заяанд сэв суулгаж, язгууртан ноёдын хагарал, тэмцлийн үүдийг нээжээ.
Чуну хааны засаглал суларч, дотоод тэмцэл ихэссэн энэ үед Чунугийн эх нь мохэ тушаалт Цюйфэнь, Лицзюйле нараар Диванийг бүтээж алуулан ач хүүгийнхээ өшийг авчээ. Чуну хаан үүнд хилэгнэн Цюйфэнь нарыг цаазлах зарлиг буулгасан боловч энэ үед өндөр тэрэгтэн нар довтолсонд тэрээр угтан байлдахаар явжээ.
Тулалдаанд Чуну хаан ялагдан буцан ирэхэд эх нь том түшмэдүүдтэйгээ эвсэн түүнийг хороолгожээ. Хаанаа хөнөөсөн Чуну хааны эх, язгууртнууд түний дүү Амгайг хаанд өргөмжлөв.
Ингэж Вэй улстай найрсаг харилцаа тогтоож, урд зүгээс ирэх аюул заналыг түр намжааж байгаад 516 онд Өндөр тэрэгтэн нарыг довтлов. Чуну хаан тэдний эзэн Миэтуг олзлон авч догшин морьдын сүүлнээс чирүүлэн тасар татуулан хороож, гавлын ясаар нь аяга хийж эцгийнхээ өшөөг авчээ.
520 он гэхэд Жужанчууд урд өмнө өөрийн захиргаанд байгаад өмнө зүг буруулан нүүсэн өндөр тэрэгтэн болон хөрш жижиг аймгуудыг бүгдийг нь эргүүлэн хурааж авснаар үлэмж хүчирхэгжсэн. Энэ үед Тоба Вэй улс ч Жужантай илүү найрсаг байхыг хичээх болсон байна.
Чуну хаан баруун зүг Эфталит улстай найрсаг харилцаа тогтоосон ба дараа нь харилцаагаа Жужаны гүнж, Эфталитын язгууртан хоёрын хуримаар улам баталгаажуулжээ. Харин зүүн зүгт манжуурын аймгуудыг довтолж, Вэй улсын Манжуур дахь нөлөөг ганхуулах зорилготой Гаоли (Солонгос) нартай холбоо тогтоосон. Мөн 515, 516, 520 онуудад Чуну хаан Лян улсад бэлэг хүргүүлсээр байв.
Жужан нарын энэ хүчирхэг байдал удаан тогтоогүй нь Чуну хаанаас өөрөөс нь болжээ. Чуну хааны Цзухуй нэртэй хүү гэнэт алга болов. Бүх хүчээрээ хайгаад ч олсонгүй. Уинь овогт Фушэмоугийн гэргий Дивань гэгч удган байж. Урьд нь Чуну хаанд итгэгдсэн тэрээр “хүү тань тэнгэрт байна. Би дуудаж авч ирье” гэхэд Чунугийн эх хүүхдүүд бөөн баяр болжээ. Чингээд дараа жилийн намрын дунд сард том нуурын дунд асар босгож, долоо хоног мацаг барин тэнгэрт мөргөхөд Цзухуй гэнэт асарт бий болж, “би тэнгэрт байсан” гэж хэлжээ.
Чуну төрийн хурилдай хийж Диванийг хатан болгон авч, нөхөр Фушэнмоу-г түшмэлээр томилон 3000 толгой мал соёрхжээ. Дивань бөөлөхөөс гадна нэн царайлаг учир Чуну нэн эрхэмлэн хайрлаж, түүний үгэнд итгэж, төрийн хэргээ бусниулж эхэлжээ.
Хэдэн жил өнгөрч Цзухуй эрийн цээнд хүрэх үед эх нь болсон явдлыг асуухад Цзухуй “би байнга Диваний гэрт байсан. Тэнгэр дээр байсан гэдэг нь Диваний заасан үг” гэжээ. Цзухуйн эх үүнийг Чуну хаанд хэлэхэд “Дивань хэтийн явдлыг мэддэг учир түүний үгэнд итгэхгүй байж зохилдохгүй. Гүтгэлгэнд итгэх хэрэггүй” гэжээ. Чингээд Дивань айж, Цзухуйг Чунуд худал гүтгэн ховлосон ба хаан хүүгээ хилсдүүлэн сэм алуулжээ. Энэ явдал Жужан улсын хувь заяанд сэв суулгаж, язгууртан ноёдын хагарал, тэмцлийн үүдийг нээжээ.
Чуну хааны засаглал суларч, дотоод тэмцэл ихэссэн энэ үед Чунугийн эх нь мохэ тушаалт Цюйфэнь, Лицзюйле нараар Диванийг бүтээж алуулан ач хүүгийнхээ өшийг авчээ. Чуну хаан үүнд хилэгнэн Цюйфэнь нарыг цаазлах зарлиг буулгасан боловч энэ үед өндөр тэрэгтэн нар довтолсонд тэрээр угтан байлдахаар явжээ.
Тулалдаанд Чуну хаан ялагдан буцан ирэхэд эх нь том түшмэдүүдтэйгээ эвсэн түүнийг хороолгожээ. Хаанаа хөнөөсөн Чуну хааны эх, язгууртнууд түний дүү Амгайг хаанд өргөмжлөв.
No comments:
Post a Comment