Бага ойгор Цагаан салаа гол дахь байгалийн галерей

Баян-Өлгий аймгийн Улаанхус сумын нутаг дахь Бага Ойгор,  Цагаан салаагийн голын ай сав дахь өргөөшөө 500 гаруй метр, уртаашаа 15-20 километр үргэлжлэх зурвас нутагт тархсан хадны сүг зураг нь монголд төдийгүй дэлхийд ховор гайхамшигтай уран зургийн галерей билээ.

Энэ газар шинэ чулуун зэвсгийн үеэс хүрэл зэвсгийн үе хүртэлх  8000 жилийн түүхийг харуулсан эрт цагийн хүмүүсийн урласан 10000 гаруй сүг зураг бий.

Уг дурсгалыг 1994 оноос Монгол, Америк, Оросын эрдэмтэд хамтран судалж судалгааны үр дүнгээ нэгтгэн 1999 онд Парис хотод хэвлүүлснээр дэлхийд танигдан ЮНЕСКО-гийн дэлхийн өвд бүртгэгдэн дэлхийн гайхамшигуудыг баяжуулсан.

Энэхүү 10000 гаруй зураг нь эртний хүмүүсийн аж байдал ахуй амьдралыг тод харуулсан байдаг ба зэрлэг үхэр, адуу, буга, янгир, аргаль, чоно, гахай, баавгай, загас, шувуу зэрэг олон төрлийн ан амьтан дүрслэн зурснаас гадна морь унасан хүмүүс, ан гөрөө хийж буй анчид, байлдаж буй цэрэг дайчид, морин тэрэг жолоодсон хүн, цана хөлөглөн ан агнаж буй анчин зэрэг олон, маш олон янзын дүрслэл нар салхийг тэсвэрлэн цаг хугацааг туулан бидний үед иржээ.

Ээж хайрханы домог

Эрт цагт одоогийн Говь-Алтай аймгийн Өлийн давааны бэлд нэгэн гоо бүсгүй амьдран суудаг байжээ. Түүний нүд гялбам үзэсгэлэнг нь хүмүүс шагшин магтаж алдар цуу нь нутаг орноор тархан харц ардууд төдийгүй хаад ноёд сонирхон урилга заллага явуулж гэнэ. Энэ орчмын хамгийн том ноён Бурхан буудай болон Аж богд хоёр ч тус тусдаа бүсгүйг залжээ.

Ингээд сайхан хувцсаа өмсөөд очсон бүсгүйг Бурхан буудай ч хөл алдан хүлээж авчээ. Тэр үед Бурхан буудай оройдоо жаахан цастай байсанд гоо бүсгүй:
Уг нь сайхан ноён санж даанч хөгширч буурал суусан байна гээд голжээ.

Тэгээд Бурхан буудайг орхин Аж богдод очсон байна.
Харин Аж богд:
Тэр Бурхан буудайг голсон юм чинь надтай сууж л таараа гээд Хатан хайрханд очоод хүлээж бай гэж хэлээд Аж богд унтаад өгч гэнэ.

Бүсгүй алинтай нь ч суухаа больё зөвхөн төрсөн нутагтаа өөрийн дураар амьдаръя хэмээн нутаг зүглэж.

Харин Аж богд сэрээд бүсгүйг буцсаныг мэдмэгц:
Хаа яваа газраас нь олоод ир гэж албат нартаа тушаажээ.

Гоо бүсгүй жаахан амрахаар гэдэргээ харж хоёр хөлөө нугалан хэвтээд зүүрмэглэтэл хоёр хормойг нь хүнд юм дарах шиг болжээ. Гайхан харвал Аж богдын илгээсэн албат нар ноёныхоо хүслийг биелүүлэх гэж тулманд хийсэн элс хормой дээр нь шидэж байна гэнэ.

Ингээд явах нь битгий хэл босч чадахгүй болсноо ойлгон:
Уул уултайгаа уулздаггүй харин хүн хүнтэйгээ учирдаг юм шүү. Би одоо хэнтэй ч уулзахгүйгээр ингээд л ганцаараа үүрдийн үүрд хоёр уулын хооронд сүндэрлэж байхаас өөр замгүй гэж хэлээд үзэсгэлэнт сайхан уул болон хувирсан юм санжээ.